Een promotie-uitgave van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (K.L.M.) uit de jaren dertig informeerde reizigers tussen Amsterdam en Batavia over bezienswaardigheden, die op het traject de moeite van het bekijken waard waren. Bovendien bevatte dit boekje een fraai en zorgvuldig uitgevoerde kartografische bijlage, die het mogelijk maakte zich enigszins op de route te oriënteren.
Andries Blitz
In 1935 verscheen bij de Amsterdamse uitgeverij Andries Blitz een boekje, geschreven door Mr E. Rusman, onder de titel Wings across continents (The K.L.M. Amsterdam-Batavia Line). Andries Blitz (1890-1942) was aanvankelijk in dienst van uitgeverij Scheltens & Giltay; in 1929 begon hij voor zichzelf. Blitz gaf tussen 1929 en de Tweede Wereldoorlog meer dan honderd boeken uit, overwegend in het lichtvoetige genre, humoristische romans, detectives en dergelijke. Soms klinkt ook wel degelijk de maatschappelijke en politieke actualiteit door in titels van de door Blitz uitgegeven boeken: De brand. Het proces Van der Lubbe uit 1934 of Hoe de oorlog van 1939 ontstond. Van “München” tot September 1939 uit 1939 laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Blitz zelf werd tijdens de oorlog het werken onmogelijk gemaakt: in 1942 is hij ten slotte in Auschwitz vermoord.
Omslag van de Routemap (detail).
Opvallend in Blitz’ fonds zijn tal van ‘luchtvaartboeken’, bijvoorbeeld die van de toenmaals zeer bekende aviateur A. Viruly, zoals In de schroefwind (1931), “Vóór vrij?”… “Contact!”. Van de Soesterbergsche vlieghei en Wij vlogen naar Indië; ook van de bekende Franse romancier / vliegenier Antoine de Saint Exupéry had Blitz titels in zijn fonds.
Wings across continents
Het ligt dan ook voor de hand dat toen de K.L.M. in 1935 een promotie-uitgave wilde laten produceren, men bij de uitgeverij van Blitz terecht kwam. Het boek Wings across continents. (The K.L.M. Amsterdam-Batavia line) is het enige boek in Blitz’ fonds in de Engelse taal. Het bevestigt alleen al daarmee het internationale karakter, waardoor de wereld van het vliegverkeer zozeer wordt gekenmerkt.
De schrijver is Mr E. Rusman, chef van de pers- en propagandadienst van de K.L.M. Emile (‘Mieleke’) werd geboren in Rotterdam in 1905, hij was jarenlang actief voor communicatie en publiciteit bij de K.L.M, en publiceerde in die hoedanigheid tal van populaire artikelen. Uit de jaren dertig is nog een andere publicatie van hem bekend (samen met Leo van Breen): Het critieke stadium. Bijdrage tot de economiese betekenis van de luchtvaart door Nederland. In de jaren vijftig emigreerde Rusman naar Brazilië.
In Arnhemsche courant van 16 september 1935 werd Wings across continents aangeduid als “K.L.M.-Baedeker” of “Baedeker voor den modernen Holland-Indiëvaarder”: het boekje oogt tamelijk kloek voor de slechts 96 pagina’s die het telt.
Dit is de eerste pagina van het artikel. Lees het hele artikel in jaargang 39 (2020), no. 3 van Caert-Thresoor.
DRS R. STORM (1962) studeerde in Amsterdam en Leiden. Sinds 1989 is hij werkzaam in de wetenschappelijke bibliotheek. In 2014 trad hij in dienst van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam, als conservator Cartografie en Geografie.
Caert-Thresoor verschijnt 4 keer per jaar op papier. De redactie plaatst de inmiddels verschenen afleveringen met een vertraging van 3 jaar op de website.
Word nu abonnee van Caert-Thresoor
MR. J.P.R.M. STEEGH (Venlo, 1953, nu woonachtig in Dordrecht) is jurist, informatiekundige en stadssocioloog. Samen met zijn partner Harrie Teunissen ontwikkelt, beheert en benut hij een grote collectie kaarten en kaartboeken voor onderzoek, tentoonstellingen en publicaties. Hij was werkzaam bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, lid van de Provinciale Staten, hoogheemraad, wethouder en partijvoorzitter. Na een periode als consultant werkzaam te zijn geweest is hij sinds 2019 gepensioneerd.
CAPT. J.D.A. KOK (1940) is gepensioneerd KLMgezagvoerder en was onder andere Plaatsvervangend Hoofd Training Stuurhutbemanningen. Zijn interesse voor kartografie komt voort uit zijn belangstelling voor de oude navigatietechnieken.
PROF. DR H.R. REINDERS (1941), is oud-hoogleraar archeologie van Eurazië aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van 2002 tot
M. GRIFFIOEN MA (1993) is werkzaam als wetenschappelijk medewerker voor Stichting Historiae Cartographicae Cathedra, verbonden aan de leerstoel Historische Cartografie aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkt binnen het project Maps in Context aan de ontwikkeling en invulling van een webdatabank waarin verbanden tussen oude kaarten en hun historische context worden weergegeven en digitaal ontsloten.
C.H.M. MOLDERS is lid van Oudheidkundig Genootschap A.W.K Voet van Oudheusden in Culemborg.
A.B. BROMMER was werkzaam in de museumwereld en specialiseerde zich in Nederlandse overzeese geschiedenis en kartografie. Bijdragen van haar verschenen in de Grote Atlas van de Oost-Indische Compagnie (deel 3 en 5) en die van de WIC, deel 1.
Dr. M. Cams