Kaartenkamer en Trésor van de Technische Universiteit Delft (door Melle de Winter, 2014)
Zie deze rubriek in Caert-Thresoor 41,3 (2022) voor een meer recente beschrijving van de collectie.
Adres en Contactgegevens
Bezoekadres: Kaartenkamer TU Delft Library
Faculty of Architecture, Gebouw 8
Postadres: Julianalaan 134, 2628 BL Delft
Telefoon: 015-2785966
Openingstijd: werkdagen van 9:00 tot 17:00 uur
Emailadres: kaartenkamer@tudelft.nl
Website: kaartenkamer.library.tudelft.nl
Contactpersoon: Melle de Winter
Toegankelijkheid
De kaartenkamer van de TU Delft is het centrale punt voor de collectie kaarten van de TU Delft.
Studenten en onderzoekers van de faculteit Bouwkunde behoren tot de grootste gebruikers van de kaartenkamer. De kaartenkamer fungeert als opslag-, archief- en bezoekersruimte voor de papieren en digitale kaartcollectie voor de TU Delft. Daarnaast ondersteunt de kaartenkamer het onderwijs en onderzoek met specialistisch advies. Op de website van de kaartenkamer is een digitaal aanvraagformulier te vinden. Op dit formulier worden persoonlijke gegevens genoteerd samen met het gebruiksdoel (studie, onderzoek, afstuderen), vakcode en de bestanden die worden uitgegeven.
Omvang
In de kaartenkamer bevindt zich een collectie met de nadruk op Nederlandse topografische en thematische kaarten. In de loop der jaren is een grote verzameling bijeengebracht door samenvoeging van collecties waardoor een compleet beeld van de ontwikkeling van Nederland van 1850 tot heden is ontstaan. In totaal omvat de collectie ca. 14.000 kaartbladen. Daarnaast is de kaartenkamer in het bezit van zo’n 600 verschillende atlassen.
Al het kaartmateriaal van voor 1850 is te vinden in het Trésor van de TU Delft Library. Die grens van 1850 schuift langzaam op richting 1900.
Profiel
De oudste kaart in de collectie is een kaart van Noord-Europa en de Oostzee van Heinrich Petri uit 1558. De ruggengraat van de kartografische verzameling van de TU Delft wordt gevormd door de collectie Peters. Cornelis Hendrik Peters (1847-1932) was architect en rijksbouwmeester en architectuurhistoricus. In 1927 verkocht hij zijn collectie kaarten, stadsplattegronden en topografische en oudheidkundige prenten en tekeningen van Nederland en West-Europa aan de toenmalige Afdeling der Bouwkunde van de Technische Hogeschool Delft. Vanaf de jaren 1960 is stelselmatig modern kaartmateriaal aangeschaft, onder andere door abonnementen af te sluiten op topografische kaartseries en 1:1.000-kaarten van grote steden, bij de Topografische Dienst. De kaartenkamer bezit een vrijwel complete landsdekkende collectie topografische kaarten van Nederland op de schalen 1:25.000 en 1:50.000 vanaf 1850 tot heden, en ook landsdekkende series bodem-, geologische- en waterstaatskaarten. De collectie stelt de studenten en onderzoekers in staat om een historische ontwikkeling van een bepaalde stad of een gebied in beeld te brengen. De Kaartenkamer heeft veel bluswaterschade geleden tijdens de brand van mei 2008 in het gebouw van de faculteit Bouwkunde. Vele thematische kaartseries zijn daardoor verloren gegaan. Inmiddels zijn voor een deel van dit materiaal vervangende exemplaren geschonken door diverse bibliotheken en instellingen.
Naast de papieren collectie beschikt de kaartenkamer over een grote collectie digitale data, waaronder gedigitaliseerde oude topografische kaarten zoals de Topografische Militaire Kaart (TMK) en de Chromotopografische Kaart des Rijks (de Bonnekaart), de Krayenhoff-kaarten en de Kaart van Delfland door Nicolaes en Jacob Cruquius uit 1712. Ook wordt er veel gewerkt met de grootschalige basiskaart van Nederland, deze detailgegevens worden veel toegepast bij het maken van bijvoorbeeld maquettes. Doordat er binnen het onderwijs en onderzoek nu ook steeds meer met GIS gewerkt wordt levert de kaartenkamer ook de ruwe data die in de GIS-pakketten kan worden gebruikt, zoals hoogtegegevens van een specifieke locatie uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) voor bijvoorbeeld het berekenen van risico’s op dijkdoorbraken. Digitaal beschikbare geodatabestanden en gedigitaliseerde kaarten zijn: TOP10vector, TOP10NL (1:10.000), TOP50NL (1:50.000), Grootschalige topografische kaarten van verschillende stedelijke gemeenten (1:1.000), Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG), Nederland per 4-posities postcode, CBS Bodemgebruik, GBKN-kaart, Topografisch Militaire Kaart in zwart-wit en kleur (1:50.000), Bonnekaart (1:25.000), Bodemkaart (1:50.000), Geomorfologische kaart (1:50.000), Waterstaatskaart (1:50.000, 1e t/m 5e editie), Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN 1 & 2), TOP25raster (1:25.000), TOP50raster (1:50.000), TOP250raster (1:250.000), CMAP digitale zeekaart, de Kaart van Delfland van Cruquius uit 1712 (1:10.000) en de Krayenhoffkaarten (1:115.200, facsimile) en rivierkaarten.
Naast de kartografische collectie bevinden zich in de Kaartenkamer en het Trésor ook atlassen (onder andere edities van de atlassen van Mercator, Ortelius, Braun en Hogenberg en Blaeu), landmeetkundige werken zoals het Practijck des Lantmetens van Sems en Dou (1600) en een collectie landmeetkundige instrumenten.
Website
De atlassen en kaarten zijn beschreven in de catalogus van de TU Delft Library (www.library.tudelft.nl). De TU Delft beschikt ook over een eigen online kaartenservice (maps.tudelft.nl). Hierin is de volledige topografische kaart van Nederland in de schaal 1:10.000 (TOP10NL) en in de schaal 1:50.000 (TOP-50NL) opgenomen. Deze kaarten zijn in pdf-, vector en GML formaten te downloaden. Op dit moment is de applicatie alleen toegankelijk voor studenten en medewerkers van de TU Delft.
Meer informatie over de bijzondere collectie, waaronder het Trésor, van de TU Delft is te vinden op www.library.tudelft.nl/nl/collecties/bijzondere-collecties. In de beeldbank van de TU Delft (beeldbank.tudelft.nl; zoek op prentenkabinet) is een deel van het culturele erfgoed van de universiteit opgenomen. Deze bestaat onder andere uit een reeks van ca. 9.000 oude topografische prenten en kaarten van Nederland die gedetailleerd zijn beschreven. 2.397 prenten zijn ook ontsloten via de website Academische Collecties (www.academischecollecties.nl).
Belangrijkste Literatuur
- Boer, Adri den, “Trésor TU Delft ook geodetische schatkamer”, in: Geo-Info 5, 11 (2008) pp. 448-450.
- Boer, Adri den, “Interview. Addie Ritter en de Kaartenkamer van de TU Delft”, in: Geo-Info 7, 3 (2010) pp. 38-42
- Bokhove, Ronald, “Kaartenkamer TU Delft”, in: Geo-Info 4, 1 (2007) p. 45.
- Huisman, Erik, “Digitaal monnikenwerk”, in: Delta 43 (2011) p. 5.
- Visscher, Robert, “Een historisch stripverhaal”, in: Delta 38 (2006) p. 31.