Kaartencollectie van Trésorcollectie TU Delft Library (door Marietje Ruijgrok, 2022)
Adres en contactgegevens
Bezoekadres: Campus gebouw 21, Prometheusplein 1, Delft
Telefoon: +31 (0) 15 2785678
E-mailadres: library@tudelft.nl
Websites: www.tudelft.nl/library/bezoek-gebruik/openingstijden-locaties/tresor
www.tudelft.nl/library of tudelft.on.worldcat.org/discovery
Openingstijden: op afspraak op vrijdag van 9.30 – 16.00 uur
Toegankelijkheid
De Tresorcollectie is een deelcollectie van de TU Delft met een leeszaal om de stukken te raadplegen. De collectie is toegankelijk voor studenten, onderzoekers en andere geïnteresseerden. Verbonden zijn aan de TU Delft is niet noodzakelijk. Zelf fotograferen wordt toegestaan. Er zijn tien studieplaatsen beschikbaar. Het studiemateriaal is op te zoeken in WorldCat, een grote internationale catalogus waar meerdere universiteitsbibliotheken hun materiaal toegankelijk hebben gemaakt.
Omvang
De collectie bestaat uit oude boeken, tijdschriften, atlassen, prenten, kaarten, tekeningen en enkele manuscripten van vóór 1900. Ongeveer 15.000 prenten, 10.000 losse kaarten en 3.000 atlassen. En ongeveer 50.000 boeken en tijdschriften.
Profiel
Het begon allemaal in 1842 met de voorloper van de TU Delft, de ‘Koninklijke Akademie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs zoo voor ‘s lands dienst als voor de nijverheid en van kweekelingen voor den handel’. De stichter van de Akademie was Willem II en de eerste directeur was ingenieur Antoine Lipkens (1782-1847). In 1864 werd niet alleen de naam maar ook de gehele opleiding veranderd in Polytechnische school en in 1905 werd de opleiding omgedoopt tot Technische Hogeschool en kreeg het hiermee een academisch niveau. In de beginjaren begon men met het opzetten van een bibliotheek, toen nog ‘technische boekerij’ geheten. De bibliotheek kreeg onder andere een schenking vanuit Franeker rond 1843, waar de universiteit in 1811 was opgeheven en tot 1843 werd voortgezet als Rijksathenaeum. Andere schenkingen kwamen van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en van de Koninklijke Bibliotheek. Met deze giften werd de basis voor de Trésorcollectie gelegd. Pas vanaf het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw werden boeken, tijdschriften, atlassen, kaarten van vóór 1800 vanwege hun zeldzaamheid, kwetsbaarheid en kostbaarheid in een apart depot geplaatst. De bibliotheek zat toen nog in het oude centrum van Delft. Met het verstrijken van de jaren verschoof de peildatum naar materiaal van vóór 1900.
De huidige locatie van de bibliotheek (ontworpen door Francine Houben) bevindt zich sinds 1997 in de wijk Wippolder, waar de gehele TU campus is gevestigd. De bibliotheek heeft een speciaal depot voor de oude gedrukte werken, half onder de grond, maar voorzien van optimale klimatologische omstandigheden om het bijzondere materiaal goed te kunnen bewaren.
In de collectie bevinden zich atlassen van Joan Blaeu, Boxhornius, Braun en Hogenberg, Covens en Mortier, Abraham Goos, H. de Leth, Mercator, Jod. & Henr. Hondius, Abraham Ortelius, Isaac Tirion, Nic. J. Visscher en Alexander von Humboldt. Daarnaast losse kaarten van provincies, polders, stadsplattegronden uit de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Ook kaarten van voormalige Nederlandse overzeese gebieden uit de achttiende en negentiende eeuw. Verder rivier- en waterstaatskaarten. Er zijn enkele manuscriptkaarten aanwezig, waaronder die van de Gelderse Vallei door Justus van Broeckhuijsen uit 1701.
Hoe verliep de uitbreiding van de Trésorcollectie binnen de TU? Een grote uitbreiding van de collectie vond plaats in 2003 met het opheffen van de faculteit Geodesie. De historische kaartenverzameling en atlassen van Nederland en de voormalige Nederlandse kolonies alsook de studiecollectie voor het onderwijs kwamen naar het Trésor. De basis van deze Geodesiecollectie werd mede gelegd door de nu Landbouw Universiteit Wageningen. Daar werd gedurende de jaren 1918-1935 de opleiding landmeetkunde gegeven. Na 1935 werd de opleiding inclusief de collectie kaarten en atlassen overgedragen aan Delft. Deze werken zijn herkenbaar aan een stempel van de landmeterscursus landbouw-Hoogeschool. De stempel die Geodesie zelf gebruikte voor zijn materiaal bevat de tekst: ‘Laboratorium voor Geodesie’ waar Cornelis Koeman (1918-2006) nog heeft gewerkt als wetenschappelijk ambtenaar.
Koeman studeerde landmeetkunde in Delft (1951) en gaf later les aan het Geografisch Instituut te Utrecht, 1957. In de jaren zestig heeft Koeman in zijn proefschrift, collections of maps and atlases in the Netherlands, (1961), een overzicht gegeven van atlassen en kaartcollecties in Nederland waaronder die van de verschillende collecties in Delft. Hij geeft niet alleen een uitgebreide opsomming van de kaarten en atlassen van Geodesie maar ook van het kartografisch materiaal van de faculteit Bouwkunde. Dit overzicht is natuurlijk verouderd maar zeer nuttig om een beeld te krijgen van wat nu allemaal samen is ondergebracht in het Trésor.
In 2004 is de kaartencollectie van Technische Aardwetenschappen (eerst mijnbouwkunde genoemd), naar het Trésor overgeheveld. Het gaat vooral om kaarten van Nederland en van het voormalige Nederlands-Indië. Een groot deel van deze collectie bestond uit de collectie van Gustaaf Molengraaff (1860-1942), die in de periode van 1906 tot 1930 hoogleraar algemene en toegepaste geologie in Delft was.
Bij het opheffen van bijna alle faculteitsbibliotheken (met uitzondering van Bouwkunde) in 2005, kwam er nog meer bijzonder materiaal naar het Trésor. Door de ramp van 2008, waarbij de Faculteit Bouwkunde geheel in vlammen opging, is de verzameling ondergebracht bij het Trésor. Toen is besloten om de verzameling etsen, gravures, litho’s, tekeningen en foto’s van oudrijksbouwmeester en architect C.H. Peters (1847-1932) over te hevelen naar het Trésor. De verzameling Peters bevat onder andere topografisch beeldmateriaal zoals stadsplattegronden en stadsgezichten van de zeventiende tot twintigste eeuw.
Op dit moment wordt gewerkt om het kaartmateriaal dat in 2008 is gedigitaliseerd (en vóór de aansluiting met WorldCat zichtbaar was) weer beschikbaar te maken via de catalogus. In samenwerking met andere instellingen werkt de TU Delft Library aan Allmaps, een nieuwe gemeenschappelijke infrastructuur voor de ontsluiting van digitale kaartverzamelingen. Het project is open source en maakt gebruik van de open standaarden van het International Image Interoperability Framework (IIIF) waarmee instellingen hun beelddata kunnen delen.
Website en beeldbank
Het kaartmateriaal is te vinden via de catalogus www.tudelft.nl/library of tudelft.on.worldcat.org/discovery.
De ongeveer negenduizend gedigitaliseerde prenten en kaarten afkomstig van Bouwkunde zijn te vinden in de TU Delft repository.
Belangrijkste literatuur
- Baudet, Henri. 1992. De lange weg naar de Technische Universiteit Delft. I De Delftse ingenieursschool en haar voorgeschiedenis.
Den Haag: Sdu Uitgeverij. - Krogt, Peter van der. 2006. “In memoriam Prof. dr. ir. C. Koeman 1918-2006”. In: Caert-Thresoor 25, 3, 57-58.
- Lynden, Jan. baron van. 1933. “Ter herdenking Oud-Rijksbouwmeester C.H. Peters”. In: De Ingenieur 48, A. 28.
- Meijer, Richard. 2002. “TU stopt opleidingen geodesie”. In: Delta, 19-12-2002. Geraadpleegd juli 2022: www.delta.tudelft.nl/article/tu-stoptopleidingen-geodesie.