Collectie kaarten, foto’s en tekeningen van het Westfries Archief in Hoorn (door Jan de Bruin, 2009)
Adres en contactgegevens
Westfries Archief
Bezoekadres: Blauwe Berg 5c, 1625 NT Hoorn
Postadres: Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Contactpersonen: Jan de Bruin (beeldmateriaal) en Joke Terra (bibliotheek)
Telefoonnummer: 0229-282500
Toegankelijkheid
De studiezaal van het Westfries Archief is geopend van dinsdag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur, en – behalve in juli en augustus – op de tweede en vierde donderdagavond van de maand van 18.30-21.30 uur. Gedurende de hele dag worden er stukken uit de kluis gehaald. Tot 16.30 uur, en tijdens de avondopenstelling tot 21.00 uur, kunt u aanvragen doorgeven. Na 16.30, resp. 21.00 uur wordt geen materiaal meer uitgereikt. Voor een bezoek aan de studiezaal heeft u een bezoekerspas nodig. Deze kunt u aanvragen bij de balie op vertoon van een geldig legitimatiebewijs. Het is mogelijk om als bezoeker (digitale) opnamen te maken van stukken uit de collectie. Er gelden wel een paar regels om de kwetsbare stukken te beschermen en overlast voor anderen te voorkomen. Het is vaak mogelijk om reproducties te bestellen. Bestellingen kunnen schriftelijk, per e-mail of aan de balie van de studiezaal worden ingediend. De levertijd bedraagt twee à drie dagen. Grote opdrachten kunnen een langere levertijd hebben. Uitgebreidere informatie over de toegankelijkheid van de collectie is te vinden op de website: www.westfriesarchief.nl.
Omvang
De collectie omvat op dit moment onder meer ca. 50.000 foto’s (periode 1860-2000), ca. 15.000 negatieven, ca. 3.000 dia’s, ca. 400 niet-technische tekeningen (18de-20ste eeuw), 350 technische tekeningen (19de-20ste eeuw), ca. 300 prenten (eind 16de-20de eeuw), en 10 atlassen (17de-19de eeuw).
Profiel
Het verzamelbeleid van het Westfries Archief richt zich op oostelijk West-Friesland. De oudste collectieonderdelen zijn afkomstig van de gemeenten Hoorn, Enkhuizen en Medemblik. Maar ook een dorp als Wijdenes, de geboorteplaats van professor C. Koeman, is verrassend goed vertegenwoordigd met een flink aantal achttiende-eeuwse topografische tekeningen. Van de vroegere Zuiderzeesteden springen de historische stadsplattegronden het meest in het oog, zoals de kaarten die de bekende kartograaf Lucas Jansz. Wagenaar maakte van zijn geboortestad Enkhuizen. Er zijn veel zeventiende- en achttiende-eeuwse navolgingen van Wagenaars kaarten bekend, de meeste daarvan zijn in de collectie aanwezig. Ze behoren tot het collectieonderdeel ‘Stadhuismuseum Enkhuizen’, dat sinds eind jaren zeventig in fasen naar het Westfries Archief is overgebracht. Hierin zitten behalve stadsplattegronden ook veel afbeeldingen van topografie en gebeurtenissen, portretten en dergelijke, daterend vanaf de vroege zeventiende eeuw. Ook het Westfries Museum te Hoorn heeft een belangrijk deel van zijn collectie papieren documenten in het Westfries Archief ondergebracht. Een laatste aanvulling op de collectie die zeker het vermelden waard is, is het legaat van ir. C. Koeman uit Blokker (niet te verwarren met professor Koeman). Koeman was een verwoed verzamelaar van literatuur over en oude kaarten van West-Friesland. De collectie Koeman bevat onder andere een schitterend ingekleurde stedenatlas van Joan Blaeu uit 1649. Volgens kenners is het een van de mooiste exemplaren die er nog zijn. Andere topstukken uit de collectie zijn de kaarten van het Groot Proces (1637-1695) over de verdeling van de onderhoudskosten van de West-Friese Omringdijk, vervaardigd in opdracht van de Hoge Raad. Handgetekende kaarten uit 1638 van in totaal 18 strekkende meter tonen in detail hoe de Omringdijk er toen uitzag. Van 1651-1654 werd vervolgens het hele gebied binnen de West-Friese Omringdijk gekarteerd door landmeter Johannes Dou uit Leiden. Ook deze manuscriptkaart, waarvan de gegevens door Dou zijn gebruikt voor zijn gedrukte kaart van het hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen, wordt in het Westfries Archief bewaard. De kaarten van het Groot Proces zijn in 2005 op cd-rom uitgegeven. Sindsdien zijn ze bijvoorbeeld bruikbaar gebleken voor archeologisch onderzoek. De collectie van het Westfries Archief is de laatste jaren aanzienlijk uitgebreid. Het aantal foto’s, dia’s en negatieven bedraagt inmiddels een veelvoud van het aantal genoemd in de Almanak van Paul van den Brink in 1995. Belangrijkste toeleveranciers van beeldmateriaal zijn de bij het Westfries Archief aangesloten gemeenten. Er zijn bijvoorbeeld afspraken gemaakt met gemeentelijke afdelingen communicatie over aanlevering van persfoto’s. Ook historische verenigingen uit de regio leveren geregeld materiaal.
Website
De beeldbank van het Westfries Archief is raadpleegbaar via de websites www.westfriesarchief.nl en www.archieven.nl. Het overgrote deel van de collectie is gedigitaliseerd. Voor materiaal dat nog niet digitaal beschikbaar is dienen belangstellenden naar de studiezaal te komen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de atlassen. Deze maken deel uit van de bibliotheek van het Westfries Archief, waarvan de catalogus eveneens op genoemde websites kan worden geraadpleegd. Verder wordt nog dit jaar in de openbare bibliotheek Hoorn een historisch informatiepunt (HIP) ingericht. Hiertoe werken bibliotheek, Westfries Archief, Westfries Museum en de Vereniging Oud Hoorn samen. Het HIP bestaat uit een fysieke ruimte in de bibliotheek en uit website. De collecties van de samenwerkende instellingen worden hier op thematische wijze ontsloten.
Belangrijkste literatuur
- Boon, Piet. 1981. Catalogus van de Westfriese Bibliotheek van ir. C. Koeman. Hoorn, Archiefdienst Westfriese Gemeenten.
- Boon, Piet. 1988. De kaarten van de Westfriese zeekerende dijken uit 1638: een verkenning. In: Caert-Thresoor. Tijdschrift voor de geschiedenis van de kartografie in Nederland, jrg. 7, p. 63.
- Bruin, Jan de. 2000. ‘De pertinente generale caerte’ van West-Friesland (1651-1654) en de landmeter Johannes Dou. In: Caert-Thresoor. Tijdschrift voor de geschiedenis van de kartografie in Nederland, jrg. 19, pp. 1-7.
- Aten, Diederik en Jan de Bruin. 2004. Een gemene dijk? Verwikkelingen rond de dijkzorg in West-Friesland. De watersnood van 1675-1676. Purmerend: Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier.
- Aten, Diederik en Jan de Bruin. 2005. Noorderkwartier perfect gemeten. Purmerend-Hoorn, cd-rom + tekstboekje.