Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer (door Annelien Keen, 2013)
Adres en Contactgegevens
Bezoekadres: Klooster 12, 7411 NH Deventer
Postadres: Postbus 351, 7400 AJ Deventer
Telefoon algemeen: 0570-693887; Telefoon secretariaat: 0570-693740
E-mail: info.sab@saxion.nl
Website: www.sabinfo.nl
Toegankelijkheid
Openingstijden van de studiezaal: maandag t/m vrijdag van 13.00-17.00 uur. Voor het inzien van archief- of bibliotheekmateriaal heeft u een inzagepas nodig. U kunt dit pasje ter plekke kosteloos laten aanmaken bij de voorbalie. Neemt u hiervoor een geldig legitimatiebewijs mee.
Profiel
Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek (SAB) is het resultaat van een samenvoeging van twee instanties: een archief en een bibliotheek. Er is hierdoor geen homogene collectie kaartmateriaal ontstaan en daarom kunnen we niet spreken van “dé” collectie kaartmateriaal van SAB. De Athenaeumbibliotheek heeft een groot aantal atlassen en gedrukte kaarten in haar collectie, die ontsloten zijn via de catalogus. Het stadsarchief heeft een collectie manuscriptkaarten in beheer die behoren bij verschillende archieven van de stad Deventer, alsook een collectie met divers los verzameld kaartmateriaal. Deze kaarten vindt u via de inventarissen in ons archievenoverzicht en via de beeldbanken. Nog een derde instantie is bij het SAB betrokken: het Historisch Museum te Deventer. Zowel het Museum als SAB verzamelt topografisch kaartmateriaal betreffende Deventer. Het verschil in verzamelgebied is als volgt afgestemd: kaarten die primair documentair zijn, gaan naar SAB; kaarten die primair artistiek zijn, gaan naar het Historisch Museum. Onderling is regelmatig contact en tot op heden worden elk jaar de beide collecties vergeleken om zonodig kaartmateriaal over te dragen. SAB heeft dus kaartmateriaal in haar collectie dat afkomstig is uit de collectie van het Historisch Museum, en andersom. De verwevenheid tussen Museum en SAB blijkt ook uit het feit dat de Topografisch-Historische Atlas, de afdeling van het Stadsarchief die op dit moment verantwoordelijk is voor de kaartcollecties van SAB, haar oorsprong heeft in het Kabinet van Merkwaardigheden/Zeldzaamheden, dat uiteindelijk het Historisch Museum van Deventer werd. In het Stadsarchief bevindt zich het archief van de West-Indische Compagnie (ID0703). Bijzonder aan de kaarten van de WIC is, dat het in twee gevallen om een originele kaart gaat. De stad Deventer had aandelen in de WIC en aan aandeelhouders werd gewoonlijk een kopie gestuurd. Peter Jansz. Blaeuenhaen had namens de stad Deventer zitting in de Kamer Amsterdam. Hij rapporteerde in 1634 aan het stadsbestuur van Deventer over de verovering van het Pontaal en het aangrenzende eiland, “Walcheren” genoemd, in Brazilië. In 2013 wordt het resterende deel van de collectie manuscriptkaarten schoongemaakt en gerestaureerd door de behoudsafdeling van SAB. Dit deel wordt daarna gedigitaliseerd. In totaal gaat het om circa 130 kaarten.
De collectie los verzameld kaartmateriaal van SAB (ID1236) is een “levende” collectie waaraan nog steeds kaartmateriaal wordt toegevoegd. In de collectie bevindt zich bijvoorbeeld een kaart van de loop van de IJssel ten zuiden van Deventer, voorzien van een profiel van de stad, gemaakt door Joannes van Doetecum in 1567. De kaart is vervaardigd in verband met een grensgeschil tussen Gelderland en Overijssel over de Epserwaard. De kaart is in 1875 gelegateerd aan de gemeente door mr. W.H. Cost Jordens en toen ondergebracht bij de Athenaeumbibliotheek. Waarschijnlijk is deze in de jaren 1940 overgebracht naar het Historisch Museum Deventer, waar het origineel zich nog steeds bevindt. In de collectie los verzameld kaartmateriaal van SAB bevinden zich drie kopieën van deze kaart, (zie nummer 1236_0326). Dit laat goed zien hoezeer de kaartencollecties van de Athenaeumbibliotheek, van het Stadsarchief en van het Historisch Museum met elkaar zijn verweven.
Beeldbanken
SAB heeft een tweetal beeldbanken in beheer waarin kaartmateriaal digitaal ontsloten wordt voor het publiek. In www.deventerinbeeld.nl is de collectie manuscriptkaarten, behorende bij verschillende archieven van de Stad Deventer, ontsloten. Tot nu toe vindt u er de kaarten die behoren bij het archief Schepenen en Raad van de Stad Deventer (ID0691) en bij het archief van de West-Indische Compagnie (ID0703). De beeldbank www.overijsselinkaart.nl is een website in beheer van SAB en bevat collecties kaartmateriaal van verschillende instanties in Overijssel. Deze beeldbank is in 2002 gestart met kaartmateriaal uit de collectie van de Provincie Bibliotheek Overijssel, nu ondergebracht bij het Historisch Centrum Overijssel (HCO) in Zwolle, en kaartmateriaal uit de collectie van de Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD), in totaal circa 500 stuks. In 2010 is met subsidie van de provincie Overijssel voor het eerst sinds 2002 weer nieuw kaartmateriaal toegevoegd aan de website. Dit project is een samenwerkingsverband geweest tussen Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer, Historisch Centrum Overijssel in Zwolle en Museum Twentse Welle te Enschede. Van alle drie de instellingen is met behulp van een subsidie van de Provincie Overijssel kaartmateriaal gedigitaliseerd en ogenomen in de beeldbank. Van de collectie los verzameld kaartmateriaal van SAB (ID1236) zijn circa 500 kaarten opgenomen. Van Museum Twentse Welle zijn circa 800 kaarten toegevoegd. Al deze kaarten zijn eigendom van de Vereniging Oudheidkamer Twente, die deze collectie in bruikleen gaf aan het museum. Van het HCO zijn circa 250 manuscriptkaarten opgenomen uit de periode 1230-1813, alle behorende bij documenten uit het Stadsarchief van Zwolle (toegang 700), een van de meest geraadpleegde archieven bij het HCO. De kaarten hebben betrekking op stadszaken van Zwolle en omgeving.
Belangrijkste literatuur
- Brommer, Bea & Henk den Heijer, Grote atlas van de West-Indische Compagnie I. De oude WIC 1621-1674. Voorburg, 2011 [kaarten SAB op blz. 113, 211 en 262].
- Hogenstijn, Clemens M., Wilhelm Nagge ‘Weghwyser door de provintie Overyssel’ naar de oorspronkelijke uitgave (Deventer 1724). Een toeristische reisgids in beeld en tekst uit de 18de eeuw. Deventer, 2010.
- Hogenstijn, Clemens M., Een perfecte lantcaerte van Overijssel. De kaarten van Overijssel door Nicolaas ten Have in het licht van hun tijd. Deventer, 2012.
- Nalis, Henk J., ‘Cresfeldts kaart van de “Iselstroom” uit het midden van de zestiende eeuw’, in: Deventer Jaarboek (1996), pp. 31-42; tevens gepubliceerd in: Caert-Thresoor 15, 1 (1996), pp. 1-7.
- Nalis, Henk J., Merkwaardig en zeldzaam. 160 jaar Deventer museumgeschiedenis. Deventer, 2013.