Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) in Leiden (door Lam Ngo, 2012)
NB: DEZE COLLECTIE IS INMIDDELS ONDERGEBRACHT BIJ DE LEIDSE UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK.
Adres en contactgegevens
Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV)
Reuvensplaats 2, 2311 BE Leiden. Postbus 9515, 2300 RA Leiden
Telefoon: +31 (0)71 527 2295. Fax: +31 (0)71 527 2638 E-mail: kitlv@kitlv.nl
Contactpersonen: R. Storm (hoofd collecties), mw. K. Wellen (bibliothecaris), J. van Rosmalen (coördinator bijzondere collecties), L. Ngo (collectiespecialist, kaarten- en prentencollectie), mw. C.M. Hogewoning (hoofd leeszaal) www.kitlv.nl
Toegankelijkheid
De leeszaal van het KITLV is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur. Om gebruik te maken van de collecties – die van de bibliotheek en de bijzondere collecties – heeft iedere bezoeker een gebruikerspas nodig. Deze pas is gratis verkrijgbaar aan de balie in de leeszaal op vertoon van een geldig legitimatiebewijs (voor studenten op vertoon van een collegekaart).
De bijzondere collecties, waaronder de kaarten, zijn alleen ter inzage in de leeszaal. Daar kunnen ze via een uitleenformulier bij de balie in de leeszaal worden aangevraagd. Er mogen maximaal 5 documenten tegelijkertijd worden ingezien op een aparte tafel. Zelf fotokopieën maken en scannen van materiaal uit de bijzondere collecties is niet toegestaan. Fotograferen is soms toegestaan, maar uitsluitend met toestemming van een medewerker van de bijzondere collecties.
Wat betreft de bibliotheekcollectie kunnen bezoekers die lid zijn van het KITLV de meeste publicaties mee naar huis nemen. Voor het lidmaatschap kan men zich online aanmelden of rechtstreeks wenden tot de ledenadministratie.
De kaartenverzameling is via het Gemeenschappelijk Catalogiseersysteem (GGC) ontsloten en beschikbaar gesteld via de Online Catalogus voor Publiek (OPC). De basis voor de inhoudelijke ontsluiting is de KITLV-thesaurus in het Engels. Deze thesaurus kan ook worden gebruikt voor het zoeken naar de documenten. Er is een plan om de gedigitaliseerde kaarten online aan te bieden.
Omvang
Voor de collecties van het instituut is het jaar 1898 van belang. Toen trad dr G.P. Rouffaer als adjunct-secretaris in dienst. Rouffaer zorgde voor de uitbreiding van de verzameling land- en zeekaarten. Door voortdurende schenking en aankoop telt de verzameling vandaag de dag meer dan 15.000 kaarten. Tachtig procent van de kaartencollectie heeft betrekking op Indonesië. Het aandeel van de kaarten over het Caraïbisch Nederland en Suriname is slechts vijf procent. De overige vijftien procent heeft betrekking tot Zuidoost-Azië en overige landen. Het aantal atlassen bedraagt meer dan 500.
Profiel
Opgericht in 1851 is het KITLV een mondiaal toonaangevend centrum voor het geestes- en sociaal wetenschappelijk onderzoek over Zuidoost-Azië, het Zuidzeegebied en het Caraïbisch gebied. De nadruk ligt op Indonesië en het Caraïbisch deel van het Koninkrijk inclusief Suriname. De Afdeling Collecties beheert boeken, tijdschriften, foto’s, archieven, audiovisueel materiaal, kaarten, atlassen, prenten en tekeningen. De unieke collectie van het KITLV trekt onderzoekers uit de hele wereld. Daarnaast werd in 1969 een KITLV-vertegenwoordiging in Jakarta opgericht. Deze koopt publicaties uit Indonesië, Maleisië en Singapore aan en verwerkt ze voor de bibliotheek van het instituut in Nederland. Verder vertaalt men er Nederlandstalig wetenschappelijk werk in het Indonesisch. Net als het instituut in Nederland zorgt deze vestiging voor de verkoop van instituutspublicaties en de wetenschappelijke contacten. Het KITLV is sinds 2001 een instituut van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW).
Een aanzienlijke deel van de kaartencollectie bestaat uit manuscriptmateriaal, in het bijzonder van wetenschappers, missionarissen en militairen die de toen nog onbekende terreinen in kaart hebben gebracht. Kaarten van vroeger al redelijk bekende plaatsen hebben de situatie van toen vastgelegd. Een voorbeeld hiervan zijn de manuscriptkaarten van Yogyakarta, van oudsher een belangrijke en levendige culturele stad op Java. De stadsplattegronden van Yogyakarta in de tweede helft van negentiende eeuw laten gebouwen zien die veelal nog steeds bestaan. Zo was de kraton een stadje op zich, met niet alleen het paleis van de sultan en zijn familie maar ook de huisvesting van de ambtenaren, de dienaren, de muzikanten enzovoort. In de kraton was er zelfs een markt, stallen voor paarden en olifanten en kooien voor tijgers. De manuscriptkaarten zijn veelal gerelateerd aan de archief- en fotocollectie. Een voorbeeld hiervan is het vier meter strekkende archief van Johan Theodorus Broekhuijse, bestuursambtenaar in Hollandia, de Baliemvallei en de Schouten-eilanden. Deze collectie bevat onder andere foto’s, tekeningen, kaarten en plattegronden van woningen van stadspapoea’s te Hollandia evenals schetskaarten van de woongebieden van Papoea’s te Hollandia. De collectie bevat zowel oude kaarten uit de periode van vóór 1945 als moderne. Het KITLV heeft bijvoorbeeld vrijwel alle kaarten van de residenties van Java op schaal 1:100.000 in haar bezit. Deze kaarten werd in eind vorige eeuw door het Topografisch Bureau in Batavia via een uitstekend steendrukprocedé vervaardigd. Het KITLV bezit tevens een complete set van de topografische kaarten van Indonesië die door de Indonesische Topografische Dienst (Bakosurtanal) in de negentig jaren op schaal 1 : 25.000 en 1 : 50.000 werd gepubliceerd. De thematische kaarten zijn echter ondervertegenwoordigd. De topografisch historische atlas van het instituut neemt nog steeds in omvang toe.
Website en beeldbank
De catalogi zijn te vinden op de website van het KITLV (www.kitlv.nl). De kaartenverzameling is te vinden door te klikken op ‘Catalogues’ en vervolgens te kiezen voor de optie ‘Land- en zeekaarten’. Er bestaan verschillende mogelijkheden om kaarten te zoeken: titelwoorden, persoonsnamen, trefwoorden uit de KITLV-thesaurus, signatuur enz. Met behulp van het tabblad ‘Geavanceerd’ is het bovendien mogelijk om een zoekopdracht verfijnen, bijvoorbeeld naar het jaar van de publicatie. Voor atlassen moet echter de optie ‘Boeken, tijdschriften en artikelen’ worden gekozen, aangezien ze zijn opgenomen in de catalogus van boeken.
Belangrijkste literatuur
- Archief van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV). 1851-1991. (Aanvraagnummer H 1406).
- Maronier, J.H., Pictures of the tropics: a catalogue of drawings, watercolours, paintings and sculptures in the collection of the Royal Institute of Linguistics and Anthropology in Leiden. ’s-Gravenhage: Nijhoff, 1967.
- Muller, W.C., Catalogus der landen zeekaarten van- en uitgegeven door het Koninklijk Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ned.-Indië. ’s-Gravenhage: Nijhoff, 1913.
- Rouffaer, G.P., Catalogus der land- en zeekaarten toebehoorende aan het Koninklijk Instituut voor de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch Indië. ’s-Gravenhage: Koninklijk Instituut voor de Taal-, Landen Volkenkunde van Nederlandsch Indië, 1898.