Atlas Van Stolk (door Lina van de Wolde, 2010)
Adres en contactgegevens
Atlas Van Stolk
Adres: Hoogstraat 110, 3011PV Rotterdam
Website: www.atlasvanstolk.nl
E-Mail: info@atlasvanstolk.nl
Toegankelijkheid
Voor onderzoek is de collectie toegankelijk van dinsdag t/m vrijdag: 10.00-17.00 uur. Wel eerst even een afspraak maken.
Omvang
De collectie is lang geschat op 150.000 afbeeldingen. Omdat afbeeldingen in boeken in eerste instantie niet bij dit getal zijn betrokken, ligt het juiste aantal vermoedelijk dichter bij 200.000. Topografie en kartografie vormen een klein deel van de collectie, tezamen rond 10%. In deze 10% zit echter wel een prachtige reeks van 24 Blaeu-atlassen opgeborgen, in Marokkaans leer gebonden, verguld op snee en met het familiewapen van Van der Grijp. Of ruim tweehonderd landkaarten van de Zeven Provinciën geschonken door het echtpaar Blonk. Verder komen prenten van belegeringen en zeeslagen, met ergens in een hoek een landkaart of plattegrond, in groten getale voor.
Profiel
Misverstanden kunnen hardnekkig zijn. Dit geldt zeker voor de Atlas Van Stolk. Wie werkt voor deze collectie zal regelmatig moeten uitleggen dat het niet gaat om een verzameling plattegronden van Rotterdam. De collectie bevat uiteraard landkaarten, atlassen en plattegronden, in zoverre is de associatie met kartografisch materiaal juist, maar niet uitsluitend, en zeker niet uitsluitend van Rotterdam. Het thema waarop de Atlas verzamelt is de geschiedenis van Nederland, van 0 tot nu. Wanneer een afbeelding als illustratief geldt voor ons verleden, belangrijke gebeurtenissen of onze gewoontes toont, of die juist bespot, wordt het opgenomen in de collectie en krijgt het toegang tot de kluis. Omdat papier de drager is van de beelden, gaat het om prenten en tekeningen, die kunnen los zijn of samengebonden in een boek, en om foto’s en affiches.
De misverstanden zijn natuurlijk wel te begrijpen. Dekte de term atlas tijdens het ontstaan in de eerste helft van de negentiende eeuw de lading goed, tegenwoordig kent bijna niemand de oorspronkelijke betekenis nog. Een associatie met de Bosatlas ligt meer voor de hand. Verder sticht het feit dat de Van Stolken welgestelde Rotterdammers waren de nodige verwarring. Het doet al snel vermoeden dat de collectie over Rotterdam gaat. Maar deze familie stelde zich een hoger doel en wilde niet alleen van de geschiedenis van deze stad, maar van het hele land een beeld geven.
De verzameling ontstond rond 1830 en werd van vader op zoon thuis beheerd. De eerste in rij heette Abraham, de volgende Jacobus, toen kwam opnieuw een Abraham, en vervolgens wederom een Jacobus. Omdat tegen 1967 de verzameling flink in omvang was toegenomen en het beheer de familie te veel werd, werd de collectie in bruikleen overgedragen aan de gemeente Rotterdam. Het is nu een publieke, cultuurhistorische collectie met een A-status gevestigd in Het Schielandshuis.
Het mooiste voorbeeld om te illustreren wat de Atlas nu eigenlijk is, vormt het album Van Kittensteyn. Het is een topstuk in de collectie. In dit album van oorspronkelijk 570 bladen bracht de samensteller Willem Luytsz van Kittensteyn prenten en tekeningen bijeen waarvan hij vond dat ze een beeld gaven van zijn tijd. Voornamelijk gaat het over de Tachtigjarige Oorlog. Tot aan het Bestand in 1609 kan de strijd tegen Spanje in detail worden gevolgd. Maar daarnaast gaat het album over verre reizen en over verre gebieden als Nova Zembla, Zuid-Amerika en Indonesië, met behulp van landkaarten uiteraard. Ook voegde Van Kittensteyn beelden toe van het dagelijkse leven, van de landbouw en visserij in Holland bijvoorbeeld of van het spektakel rond een gestrande walvis. Een tekening van twee rokende mannen toont een gewoonte in opkomst en vormt een afbeelding vroeg in zijn soort. En wanneer een afbeelding niet de juiste toedracht gaf, zoals een prent die Frans Hogenberg uitgaf van de moord op Willem van Oranje, veranderde Van Kittensteyn eigenhandig de scène. Van Kittensteyn was eigenlijk een voorloper van de Van Stolken. Hij wilde net als zij de geschiedenis in vele facetten tonen. Maar de Abrahammen en Jacobussen zijn nog niet betrapt op het corrigeren van afbeeldingen.
Tentoonstelling
Jaarlijks organiseert de Atlas drie tentoonstellingen met uitsluitend materiaal uit eigen collectie. De thema’s sluiten aan bij de actualiteit, zoals landelijke verkiezingen voor het parlement, of graven meer in het verleden, zoals een recente tentoonstelling over kinderprenten. Verder werkt de Atlas mee aan exposities in binnen- en buitenland door het in bruikleen geven van prenten en tekeningen uit de collectie.
Website
In de toekomst wil de Atlas Van Stolk zich profileren op internet. Hoewel dagelijks bezoekers tevreden de website (www.atlasvanstolk.nl) verlaten, is slechts een fractie van de collectie raadpleegbaar: 40.000. Er zal een grote inhaalslag moeten plaatsvinden om de complete verzameling digitaal toegankelijk te maken. Om op dit moment de collectie serieus te doorzoeken is een bezoek aan Het Schielandshuis misschien eerder aan te raden. Op het netwerk van het museum kunnen 90.000 items worden geraadpleegd. Bovendien zijn er conservatoren aanwezig die onderzoekers graag helpen met het beantwoorden van vragen.