Overzichtskaarten van het toenmalige Nederlands-Indië bestaan vanaf 1818, toen Johannes van den Bosch zijn Atlas der overzeese bezittingen uitbracht. De schaal van de overzichtskaart van de Indische archipel in deze atlas is ongeveer 1:9 miljoen en dat biedt niet de mogelijkheid om veel detail te tonen. Het was dus geboden, om de grenzen van het overzeese rijk nauwkeuriger weer te geven en een meer gedetailleerde kaart te vervaardigen. Die taak werd vanaf 1820 opgenomen door Gijsbert Franco baron von Derfelden van Hinderstein (Von Derfelden), een Utrechtse kamergeleerde in de beste zin van het woord en in de jaren veertig door Pieter baron Melvill van Carnbée (Melvill), luitenant ter zee van de Koninklijke Marine. De hulpbronnen die ze ter beschikking hadden en de schaal van de kaart bepaalden de productietijd: de kaart van Von Derfelden op de schaal 1:4,5 miljoen kwam pas gereed in 1842, die van Melvill in 1846, op de schaal 1:8,5 miljoen. Melvill claimt bij de uitgave: “Ondanks de vrij kleine schaal biedt onze kaart meer detail dan alle andere overzichtskaarten die tot nu toe zijn gepubliceerd.” Dat geeft aanleiding om de nauwkeurigheid van beide kaarten met elkaar en de werkelijkheid te vergelijken.
Lees het volledige artikel in jaargang 42 (2023) no. 4 van Caert-Thresoor.
Titelpagina van de Atlas der Overzeesche Bezittingen van Zijne Majesteit den Koning der Nederlanden (1818), bedoeld als bijlage bij een verhandeling over onze koloniën (Nederlandsche bezittingen in Azia, Amerika en Afrika, in derzelver toestand en aangelegenheid voor dit Rijk, wijsgeerig, staatshuishoudkundig en geographisch beschouwd) (Canberra, National Library of Australia, MAP Ra 94.).
J.W. LEEFLANG MA is freelance historicus, lid van de Explokart onderzoeksgroep en wetenschappelijk medewerker voor de Stichting Historiae Cartographicae Cathedra, die verbonden is aan de leerstoel Historische Kartografie aan de Universiteit van Amsterdam.
DR. F.J. ORMELING is emeritus hoogleraar kartografie en lid van de Explokart onderzoeksgroep, Bijzondere collecties, Universiteit van Amsterdam.
Caert-Thresoor verschijnt 4 keer per jaar op papier. De redactie plaatst de inmiddels verschenen afleveringen met een vertraging van 3 jaar op de website.