Zuid-Afrikahuis (door Rosalie Dols, 2025)
Adres en contactgegevens
Zuid-Afrikahuis
Keizersgracht 141-C
1015 CK Amsterdam
info@zuidafrikahuis.nl
Openingstijden: Maandag, dinsdag, donderdag 10:00-16:00
Website: www.zuidafrikahuis.nl
Profiel
Het Zuid-Afrikahuis is een internationaal kennisinstituut dat zich richt op talen, culturen en geschiedenissen van Zuid(elijk)-Afrika. Het pand aan de Keizersgracht in Amsterdam huist de grootste verzameling aan Zuid-Afrikaanse (vak)literatuur in Europa. De collectie bestaat uit een bibliotheek, archief en beeldbank.
Het Zuid-Afrikahuis kent een lange bewogen geschiedenis. Het heeft onderdak geboden aan verschillende organisaties die zich alle op eigen wijze bezighielden met het onderhouden en bevorderen van de culturele betrekkingen tussen de Lage Landen en Zuid(elijk)-Afrika. De Zuid-Afrikaanse Stichting Moederland (ZASM) had al vlak na haar oprichting in 1908 haar oog laten vallen op de Keizersgracht 141 in Amsterdam. Regelmatig organiseerde de stichting hier vergaderingen. De organisatie had tot doelstelling het bevorderen van de culturele economische betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika; en met name het stimuleren van de Nederlandse banden tussen Nederlanders en Afrikaners. Zij was de erfgenaam van de vroegere Nederlands-Zuid-Afrikaanse Spoorwegmaatschappij, die eind negentiende eeuw spoorwegen aanlegde in de Transvaal (Zuid-Afrika). In onze kaartencollectie is een aantal spoorwegkaarten hiervan het bewijs. In 1923 kocht de ZASM het pand en doopte het om tot het Zuid-Afrikahuis.
In datzelfde jaar trok de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV) in het pand. Deze organisatie was in 1881 opgericht om de banden tussen Nederland en de Boerenrepublieken te stimuleren tijdens de Transvaal Oorlog en de Zuid-Afrikaanse Oorlog. Daarna maakte de vereniging zich hard voor de opbouw van Zuid-Afrika, met name ten gunste van Boeren. Om het Nederlandse publiek te mobiliseren voor deze doelen organiseerde de NZAV vergaderingen, symposia en uitwisselingsprojecten. In 1885 werd vanuit de NZAV de Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse Studenten (SSF) opgericht. De Stichting ter bevordering van taal, letterkunde, cultuur en geschiedenis van Zuid-Afrika werd in 1933 voorzien van een bijzondere leerstoel Afrikaanse taal en letterkunde aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam (nu Universiteit van Amsterdam). Het Suid-Afrikaanse Instituut (SAI) werd als bibliotheek voor deze leerstoel opgericht (1939). De collecties van de NZAV en SAI reflecteren deze bovengenoemde organisaties en zijn in 1950 samengevoegd in het pand aan de Keizersgracht.
Sinds 2016 zijn al deze verenigingen samengekomen in de Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland (SZAHN), het huidige Zuid-Afrikahuis. Het Zuid-Afrikahuis is zich bewust van haar koloniale verleden. De huidige medewerkers proberen door middel van acquisitie, evenementen, tentoonstellingen, eigen uitgaven, samenwerkingen, onze collectie meerdere perspectieven te geven. De wortels van de collectie kunnen wij niet veranderen, de blik op de collectie wél.
Omvang Kaartencollectie
De kaartencollectie van het Zuid-Afrikahuis is een bescheiden collectie van zo’n 314 losse kaarten. Tevens zijn er ook kaarten te vinden in verschillende boekuitgaven. De collectie kaarten bestaat grofweg uit oorlogskaarten, topografische kaarten, wegenkaarten en thematische kaarten. Deze kaarten werden gemaakt ter verschaffing van informatie en betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, en dan met name de Afrikaners.
Toegankelijkheid
Zowel het archief als het depot en de bibliotheek zijn op één locatie gevestigd. In de bibliotheek is een studiezaal waar bezoekers terecht kunnen om hun aangevraagde stukken te raadplegen. Archief en depot zijn in principe alleen toegankelijk voor medewerkers. Het aanvragen, inzien of raadplegen van (archief) stukken is mogelijk op de dagen dat wij open zijn. Aanvragen kunnen gestuurd worden naar bibliotheek@zuidafrikahuis.nl.
De boeken-, pamfletten- en tijdschriftencollectie is geheel online ontsloten via onze portal op de website. Dit gaat via het systeem
WorldCat. Het archief en de beeldbank zijn via Atlantis ontsloten en ook voor een groot gedeelte via de website te doorzoeken. Niet alle beelddocumenten, waar ook kaarten toe behoren, zijn digitaal beschikbaar. Deze kunnen wel in de studiezaal geraadpleegd worden onder begeleiding van een medewerker. Je kunt ook lid worden van de bibliotheek voor zes (student) of zestien (normaal) euro. Of je kan vriend van het Huis worden en uitgenodigd worden voor speciale evenementen en diners.