Kaartencollectie van het Limburgs Museum (door Sjak Draak, 2023)
Adres en contactgegevens
Bezoekadres: Keulsepoort 5, Venlo
E-mailadres: collecties@limburgsmuseum.nl
Website: www.limburgsmuseum.nl
Openingstijden: op afspraak
Toegankelijkheid
De depots en de bibliotheek van het Limburgs Museum bevinden zich in het hetzelfde gebouw als de expositieruimtes. Op dit moment is er geen aparte studiezaal, maar na het maken van een afspraak is het wel mogelijk om kaarten en atlassen in te zien. Dit is op werkdagen mogelijk binnen de openingstijden van het museum. Een verzoek hiertoe kan het beste gestuurdin naar het vermelde e-mailadres. De collectie is nog niet online doorzoekbaar. Het kartografisch materiaal is geregistreerd in het collectiebeheersysteem Axiell Collections, dat ter plekke geraadpleegd kan worden.
Omvang
De collectie kartografisch materiaal is bescheiden van omvang. Er zijn ruim 750 kaarten aanwezig, waarvan een aantal bestaat uit meerdere kaartbladen. Daarnaast zijn in de collectie circa 75 atlassen opgenomen. De omvang en informatiewaarde hiervan varieert sterk. Zo is er naast een aantal drukken van Sleeswijk’s zak-atlas van Nederland voor wandelaars, wielrijders en automobilisten ook een exemplaar aanwezig van het Toonneel des aerdrycx oft nieuwe atlas van Joan Blaeu uit 1642. Bovendien bevatten nog verschillende oude drukken in de bibliotheek van het museum kaartmateriaal.
Profiel
Het Limburgs Museum is in de jaren negentig van de vorige eeuw ontstaan uit het Goltziusmuseum in Venlo en het Limburgs Volkskundig Centrum in Limbricht. In 2000 betrok het museum een door de architecte Jeanne Dekkers ontworpen nieuw pand aan de Keulsepoort in Venlo. Het nieuwe provinciale museum kreeg in de statuten als taakstelling mee: “het planmatig verzamelen, conserveren, bewaren, bestuderen, presenteren en tentoonstellen van geschied- en volkskundige objecten, in het bijzonder voor zover betrekking hebbend op de provincie Limburg”. Voor zover er lacunes in de collectie aanwezig waren was men al in de jaren negentig begonnen met het actief verwerven van objecten, door middel van aankoop of schenkingen.
Bij de samenstelling van de collectie is de ontstaansgeschiedenis van de provincie een bepalende factor. Voor 1839 bestond de provincie Limburg nog niet in zijn huidige vorm. Sinds 1815 was er wel een provincie Limburg in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, maar deze bestond uit het grondgebied van de huidige provincies Nederlands-Limburg en Belgisch-Limburg. Ten gevolgde van de Belgische Opstand en het ontstaan van het Koninkrijk België werd de provincie in tweeën gescheurd en ontstonden de huidige provincies.
Nog verder terug, voor 1795, was het grondgebied van de tegenwoordige provincie Limburg versnipperd en onderdeel van verschillende landsheerlijkheden. Sommige gebieden maakten deel uit van een groter geheel, zoals bijvoorbeeld het Pruisisch, Oostenrijks en Staats Opper-Gelre. Dit besloeg het grootste deel van Noord-Limburg en Midden-Limburg in de periode 1713-1794. Andere gebieden waren min of meer zelfstandig, zoals het abdijvorstendom Thorn, dat bestond tot 1794.
In de collecties van de twee gefuseerde musea was maar beperkt kartografisch materiaal aanwezig. In de collectie van het Goltziusmuseum was een kleine verzameling gevormd, die voornamelijk betrekking had op de stad Venlo en de regio Noord-Limburg. Met name door de verwerving van de verzamelingen van een aantal particuliere verzamelaars is de collectie kartografisch materiaal sinds de fusie van de musea snel in omvang en geografisch aandachtsgebied gegroeid. Met het verkrijgen van de verzameling Manders verdubbelde deze collectie in omvang. Hierin bevonden zich bovendien veel bijzondere kaarten uit de zeventiende en achttiende eeuw. Een andere mooie aanwinst betrof de collectie Schillings. Dit is een zeer uitgebreid ensemble Limburgensia, waaronder vele oude drukken met prachtig kaartmateriaal, maar ook losse kaartbladen. Het museum heeft in relatief korte tijd een mooie verzameling opgebouwd waarmee de staatkundige vorming van de provincie in de loop der eeuwen goed gevolgd kan worden en de belangrijkste historische gebeurtenissen kunnen worden geïllustreerd. Deze bevat kaarten van bekende vervaardigers als Mattheus Merian, Joan Blaeu en Isaak Tirion. Maar er zitten ook kleine juweeltjes tussen van relatief onbekende vervaardigers, zoals de twee manuscriptkaarten van de belegeringen van Venlo en Nijmegen door de Franse troepen in 1794, door Vilmette.
Op dit moment wordt er passief verworven, wanneer er kaartmateriaal wordt aangeboden wordt gekeken of dit een aanvulling is op de bestaande collectie en of dit binnen het profiel past. De wens is om de kaarten beter te ontsluiten en te onderzoeken om te kijken welke lacunes er nog zijn. In de komende jaren hoopt het museum een deel van de kaarten online beschikbaar te stellen, zodat deze beter toegankelijk wordt voor het publiek.