Kaartencollectie van het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen (door Dirk Imhof, 2021)
Adres en contactgegevens
Museum Plantin-Moretus
Bezoekadres: Vrijdagmarkt 22, 2000 Antwerpen, België
Telefoonnummer: +32 3 221 14 50
E-mailadres: museum.plantin.moretus@antwerpen.be
Website: www.museumplantinmoretus.be
Toegankelijkheid
In het centrum van de oude stad van Antwerpen ligt het Museum Plantin-Moretus. Het originele woonhuis en atelier van de uitgeversfamilie Plantin-Moretus is Unesco-werelderfgoed. Het museum is open van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 17 uur. De toegang tot het museum bedraagt 8 euro. In de leeszaal kun jeterecht van maandag tot vrijdag van 9.30 tot 16.30 uur en de toegang is gratis.
Omvang
Het museum bezit een honderdtal atlassen en kartografische werken. Exemplaren van de verschillende edities van de atlas van Abraham Ortelius vormen hiervan de hoofdbrok. Daarnaast behoren atlassen van Gerard Mercator en Gerard de Jode en atlassen uit de Noordelijke Nederlanden zoals die van Petrus Kaerius, Frederik de Wit of Joannes Blaeu tot de collectie. Het museum bezit tenslotte een klein aantal wandkaarten waaronder enkele unieke kaarten zoals de kaart van Vlaanderen van Gerard Mercator, Ortelius’ kaart van Utopia of het zicht op Antwerpen van Virgilius Bononiensis uit 1565.
Profiel
De kern van de bibliotheek van het Museum Plantin-Moretus gaat terug tot de collectie van de Plantijnse uitgeverij en drukkerij. In 1876 kocht de stad Antwerpen het gebouw en de inboedel van het bedrijf en richtte het vervolgens in als museum. Gesticht door Christoffel Plantijn in het midden van de zestiende eeuw bleef de Plantijnse uitgeverij onder zijn opvolgers, de Moretussen, actief tot het midden van de negentiende eeuw. In hun privé-bibliotheek brachten de Moretussen (vooral Plantijns kleinzoon, Balthasar I Moretus) tal van Europese uitgaven bij elkaar waaronder ook een aantal atlassen. Omdat de Plantijnse uitgeverij bovendien zo een belangrijke rol speelde bij het drukken en de distributie van de atlas van Abraham Ortelius bezit het museum bovenal een groot aantal exemplaren van de verschillende edities van Ortelius’ Theatrum orbis terrarum en het daarop gebaseerde Epitome theatri.
Naast de exemplaren van deze atlassen, bieden tal van archiefdocumenten van het toenmalig bedrijf een boeiende kijk op de totstandkoming van de atlas van Ortelius en de handel in zijn Theatrum. Sinds de zestiende eeuw is een groot deel van het bedrijfsarchief aan ons overgeleverd. Dit laat toe de handel in kaarten en atlassen via de Plantijnse boekhandel op een verrassende manier te documenteren. Omdat Plantijn het monopolie had over de distributie van Gerard Mercators wereldkaart en die van Europa is de verkoop van honderden exemplaren van deze kaarten te volgen via zijn verkoopsjournalen en is informatie beschikbaar over de kopers, de geografische verspreiding van de kaarten en de afwerking van de kaarten.
Het museum bezit daarenboven ook nog heel wat typografisch materiaal dat diende voor het drukken van kartografische werken uit de zestiende en zeventiende eeuw. Hoewel de oorspronkelijk koperplaten die dienden voor Ortelius’ atlas sinds de achttiende eeuw verdwenen uit de collectie, bleven een aantal houtblokken en koperplaten voor andere werken wel bewaard. Zo zijn bijvoorbeeld de houtblokken en koperplaten van Lodovico Guicciardini’s beschrijving van de Nederlanden in de collectie voorhanden.De rijkdom van de collectie van het Museum Plantin-Moretus is de combinatie van deze verschillende collecties die, voorhanden op één plaats, een dieper inzicht bieden in de geschiedenis van deze kartografische publicaties uit de zestiende en zeventiende eeuw.
Websites en beeldbanken
Het beschikbare kartografisch materiaal is te vinden via de catalogus. Een deel van de atlassen is gedigitaliseerd en via een link in de catalogus in een beeldbank te zien.