Al bijna een eeuw proberen historici de bronnen te identificeren die gebruikt zijn voor de Novus Atlas Sinensis (1655), de allereerste atlas van Oost-Azië die verscheen op de Europese boekenmarkt. De eerste Latijnse editie van deze atlas die in 1655 door Joan Blaeu in Amsterdam werd uitgegeven, bestaat uit zeventien kaarten van Oost-Azië en een 171 bladzijden lange beschrijving van China en de staten daaromheen. Een groot deel van het materiaal was samengesteld door Martino Martini (1614-1661), een Jezuïet die bijna tien jaar als missionaris in China had gewerkt voordat hij in 1650 teruggestuurd werd naar Europa. Deze studie bevestigt een eerder geponeerde stelling, namelijk dat Martini het geografische boek Guang yu ji (Beschrijving van het uitgestrekte territorium) gebruikte bij de samenstelling van zijn Novus Atlas Sinensis, en dat zijn werk ook gerelateerd is aan de in 1644 door Cao Junyi vervaardigde kaart Tianxia jiubian fenye renyi lucheng quantu (Complete kaart van de gebieden, steden en wegen in de Negen Streken onder het Hemels bewind).
Dr. M. Cams is Assistant professor in de geschiedenis aan de universiteit van Macau. Hij is de auteur van Companions in Geography: East-West collaboration in the mapping of Qing China. (1685-1735) (Leiden/Boston: Brill, 2017). Zijn huidige onderzoek is vooral gericht op vroege Chinees-Europese contacten en uitwisselingen op kartografisch gebied.
Titelpagina van het zesde deel van de Atlas Maior van Joan Blaeu, de Novus Atlas Sinensis. Collectie Amsterdam, Allard Pierson de Collecties van de Universiteit van Amsterdam, Atlas Tytel-Print collectie Van Loon, voorl. nr. B-11b.
Dit artikel gaat opnieuw de Chinese bronnen na van de Novus Atlas Sinensis en de context waarin de productie plaatsvond. Te beginnen met Pfister (1932), Duyvendak (1936), Fuchs (1946) en Bernard (1947) hebben historici getracht het bronnenmateriaal van Martini te identificeren door zich op twee aspecten te richten. De eerste daarvan heeft met de kaarten zelf te maken: welke kaarten leverden de basis voor de Novus Atlas Sinensis, en welke methoden werden gebruikt om ze aan het Europese kaartbeeld aan te passen?
Het tweede aspect betreft de tekst van de atlas en de cijfermatige gegevens daarin:
welke bronnen werden gebruikt voor de geografische beschrijvingen van de Chinese provincies? Voordat we deze vragen beantwoorden zullen we nagaan hoe de chronologie van Martini’s levensloop de productie van de atlas mogelijk maakte en beïnvloedde. Daartoe geven we, voordat we apart inzoomen op respectievelijk de kaarten en de tekst van de Novus Atlas Sinensis, eerst een korte biografie van de man die vaak beschouwd wordt als de enige auteur van de Novus Atlas Sinensis, namelijk Martino Martini.